Dugun
DÜĞÜN
Köylerde düğünler adetlere göre yapılmasına rağmen ilçe merkezinde adetler yavaş yavaş kaybolmaktadır. Özellikle bazı adetler şehir merkezinde terkedilmiştir.
Düğünler köylerimizde Perşembe günü başlar ve Pazar günü son bulur. Şehirler de ise çoğunlukla düğün salonlarında yapıldığı için bir gün içinde yapılır. Şehir merkezinde ve köylerde düğünlerden bir gün önce kına gecesi tertip edilir.
Okuntu
Düğün sahipleri yani her iki taraf da düğün gününü belirledikten sonra davetiye bastırırlar. Her iki taraf bu davetiyeleri (okuntu) hısım, akraba, konu - komşu kısaca tanıdıklara dağıtmak suretiyle, onları düğüne davet eder. Köylerde ise bu davetiyelerin yanında bazı hediyeler de verilir. (bardak, fincan, havlu, çorap vs. gibi.)
Bayrak Dikme Düğünün ilk günü öğle üzeri bir yaşlı kimse “Evliler, ergenler izninizle” der ve salavat getirir. Bunu üç defa tekrarlar. Orada bulunan topluluk “izin senindir” derler. Böylece bayrak, yaşlı kimse tarafından oğlan evine dikilir.
Bu arada erkek tarafından düğüne gelenlere kenarları işlemeli mendiller dağıtılır. Çalgıcılar da “Çaba yaparak” bahşiş alırlar.
İlçemizin birçok köyünde bayrak “İstiklal Marşı” ile çekilir ve dua okunur. Bunu takiben bir el silah atılır. Bu silah, bayrak ve milletimizin birliği, ebediliği içindir. Ayrıca kuvvet sembolüdür.
Kına Gecesi
Gelinin evindeki son gecesinde, kız evine kadınlar toplanarak eğlence tertip ederler. Davul, zurna veya “deplek” eşliğinde oyunlar oynanır. Gelinin eline yatsı vakti kına yakarlar. Gelme kına yakılırken dağıtılan “kına çerezi” yenilir. Çerez, kuru üzüm, ceviz, leblebi ve şekerden ibarettir. Kına merasimi şehirde ve köylerde değişiklik arz etmekle beraber türküsü aynıdır. Kına bir tepsinin içine konur ve üzerinde mumlar yakılır. Kınayı kocası ölmemiş tüm kadınlar hazırlar. Gelin bir sandalye üzerine oturtulur, ellere kına yakılır sonra kadınlar solo halinde gelinin başında kına türkülerini söylemeye başlarlar. Özellikle yanık sesli kadınlar, kına türkülerini söylerler. Kına türküleri gelin ağlayıncaya kadar devam eder. Gelin ağlayınca kına yakma işi biter, tepsinin içindeki kınalar genç kızlara dağıtılır. Bunun manası, “darısı genç kızların başına olsun” demektir. Sonra eğlence saat 23.00- 24.00’e kadar devam eder. Çalgılar çalınır, oyunlar oynanır. Böylece kına gecesi sona erer.
Kına Cezası
Oğlan evinden kız evine kınacı gidenler kolay kolay kız evine giremezler. 0 gün için kız evi, oğlan tarafına şaka mahiyetinde birkaç ceza verir. Kınacılar yolda durdurulur ve bir ağacın yüksek yerindeki bir sırığa geçirilmiş soğanı tabanca ile vurmaları istenir. Şayet oğlan tarafı soğanı vuramaz ise kız evi onlara istediği cezayı verebilir. Tabi, oğlan tarafı bu soğanı vurmayı bir şeref meselesi yapar. Bunun için iyi nişancılarını kullanırlar.
Ayrıca kınacılardan biri tıraş edilmek istenir. Berberin bıçağı et satırı, havlusu telis, fırçası at kuyruğu, pudrası ise küldür. Kınacı tıraş olur ya da para cezasına razı olur. Karşılıklı şakavari konuşmalar kınacının para vermesiyle sonuçlanır.
Bu gibi oyunlarla neşe ortamı oluşturulur. Düğüne canlılık katılır.
Seğmen Alayı (Seğmen - Yenge)
Çoğunlukla perşembe günü başlayan düğünün son günü pazara rastlar. Pazar günü davul, zurna eşliğinde düğün alayı gelini almaya giderler. Gelin almaya giden kadınlara “Yenge”, erkeklere “Seğmen”adı verilir. Gelin almaya gidenler, gelirken mümkün olduğu kadar aynı yoldan dönmezler.
Gelin evden çıkarken erkek kardeşi tarafından beline kırmızı kuşak bağlanır. Bu kuşak üç defa boşa çevrilir. Sonunda bağlanır. Erkek kardeş, elini öpen kız kardeşinin alnından öper ve ona ziynet eşyası takar. Kuşağı bağlar bağlamaz kapıyı örter gelini vermek istemez. Gelin içeride kendiside kapı önündedir. Gelini zorbalıkla alamayacağını anlayan oğlan tarafı bahşiş, hediye vererek kızın erkek kardeşini yola getirirler. Gelin, eskiden süslü bir ata bindirilir iken şimdi ise, süslenmiş bir arabaya bindirilmektedir. Ayrıca geline yardımcı olarak giden yengeler de gelinin yanında bulunurlar. Bu arada silahlar patlar, gelin alayı türkülerle yola çıkar.
Gelin İndirme
Gelin, oğlan evine geldiğinde arabadan inmeden güveyin yakınları geline hediyeler verir. Buna “İndirmelik” denir. Bundan sonra akrabalar ve davetliler tarafından bir yardım olması düşüncesiyle “Darısı oğluna kızına” diyerek, para, altın, çeşitli eşya, elbise gibi şeyler verirler. Buna ise “Kırkım Merasimi” denir.
Bazı köy adetlerine göre gelininin kucağına bir tabak konur. Oğlanın hısımları tabağın içine ekseriya para koyarlar. Bu merasim bittikten sonra oğlanın annesi elinde tabak gelininin başına arpa, şeker, leblebi karışımı bir çerez atar ve bundan sonra gelini arabadan indirirler.
Damat Traşı
Güvey tıraş olmak üzere dışarı çıkar. Sağdıçları ile birlikte, berberin düğün mahallinde hazırladığı masaya gelir ve tıraş başlar. Bir taraftan güvey tıraş olurken Dışarıda hazır bulunanlardan biri masa üzerindeki berberin kolonyasını alıp orada bulunan davetlilere ikramda bulunur. Kolonyanın karşılığı olarak bir miktar para masaya bırakılır. Bu esnada berber, güveyi güzelce tıraş etmiştir. Buna “Damat Tıraşı” denir.
Sağdıç
Sağdıç, güveyin en yakın iki arkadaşıdır. Genelde sağdıçların biri evli diğeri ise bekar olur. Gerdek gecesi, güveyin tıraş olması, elbiselerini giymesi ve camiye gitmesinde güveye eşlik eden ve namaz dönüşü gerdeğe girinceye kadar güveyi evine götüren, topluluk içindeki bekarların şaka hücumu ve hırpalamalarından koruyan ve güveyin kollarına girmek suretiyle yanında yürüyen iki arkadaşına “Sağdıç” denir.
Geline Övgü
Gelin oğlan evine geldikten sonra, oğlan evinin yakınları, yakın komşular düğün evine toplanır ve eğlenir. Bir ara gelini ortaya alarak onu öven türküler söylerler.
Gerdek Gecesi
Bu övgülerden sonra imam nikahı kıyılır. Kozan ve çevresinde sağdıçlar, güveyi yatak odasının kapısına kadar getirirler. Kapının eşiğine bir fincan konur. Bu fincan erkek evinden kınacı giden bir kişi tarafından çalınmak istenir. Fakat kız evi fincan çalınmasın diye fincanlarını önceden alırlar. Yahut da kız evi fincan çalınmasın diye beklerler ya da kendileri çalarlar. Güvey, bu çalınan fincanı bir tekme ile vurarak kırar, bunun üzerine sağdıçlar da güveyin sırtına yumruk vurarak gerdek odasına iterler. Daha sonra sağdıçlar dua ederek oradan ayrılırlar.
Baş Bağlama
Düğünden bir gün sonra veya hemen ikinci günü gelinin başı bağlanır ve mevlit okutulur. Tanıdıklar hediyeler getirirler. Oğlan evi üçüncü gün yeni evlileri kız evine el öpmeye götürürler. Kız evi damada genellikle bir yüzük takar kıza da istediği bir şeyi takar. Bir hafta sonra gelinin anne ve babası erkek evi tarafından yemeğe davet edilir. Bu davetten sonra erkeğin ve gelinin yakınları yeni evlileri yemeğe davet ederler.
Çeyiz Görme
Düğünden birkaç gün önce oğlan evi ne getirilen çeyiz, düğünden sonra, isteyenler tarafından görülür. Buna “Çeyiz Görme” denir.
